De Technische Universiteit (TU) Darmstadt heeft in opdracht van Zumtobel de kwaliteit van verschillende lichtbronnen aan de hand van een reëel kunstobject getest. De studie toont het volgende: het gebruik van de moderne LED-technologie vermindert de UV- en infraroodstraling, houdt de kleurtemperatuur tijdens het dimmen constant en verhoogt de energie-efficiëntie bij een gelijktijdig betere bescherming van de kunstobjecten tegen mogelijke schade.
Architect: | Richard Duplat, Dominique Brard (FR) |
Lichtstudie: | Stéphanie Daniel (FR) |
Zumtobel. Het licht.
Architect: | Graft Architectengroep |
Zumtobel. Het licht.
Architect: | Herzog & de Meuron (CH) |
Lichtstudie: | Ulrike Brandi Licht, Hamburg (DE) |
Bouwheer: | Nationaal Museum van Warschau, Warschau (PL) |
Elektrostudie: | Zbigniew Kara, Radom (PL) |
Het concept van Zumtobel overtuigde de exploitanten van het Nationaal Museum in het kader van een publieke aanbesteding. De ervaring en de kennis over de impact van licht op gevoelige kunstwerken gaven daarbij de doorslag.
De LED-spot is voorbestemd voor accentverlichting. In plaats van 1.100 halogeenspots met een aangesloten vermogen van telkens 100 Watt plaatsen vandaag 970 ARCOS spots met een aangesloten vermogen van elk 20 Watt en 120 spots van 25 Watt de talrijke schilderijen en sculpturen in het juiste licht. Een van de doorslaggevende criteria daarbij was de kleurweergave die een waarde hoger dan RA 90 moest halen. ARCOS vervulde deze eis met een kleurweergave van RA 94 bij een constante lichtstroom los van de kleurtemperatuur en een duidelijk lager energieverbruik dan bij conventionele oplossingen. Bovendien beschermt het nagenoeg IR- en UV-vrije LED-licht de kunstwerken.
Voor elk object het juiste licht dankzij tunableWhite
Met kunstwerken van de Oudheid tot de Nieuwe Tijd liggen de eisen binnen het Nationaal Museum op het vlak van licht zeer ver uiteen. Dankzij de geïntegreerde tunableWhite technologie kan voor elk kunstwerk de lichtkleur individueel op het materiaal, de kleur en andere eigenschappen worden afgestemd. Het aanpassen van de kleurtemperatuur kan ofwel manueel aan het armatuurframe ofwel via het lichtmanagement worden doorgevoerd. De lichtoplossing is voor het hele gebouw gebaseerd op de LED-technologie in combinatie met het lichtmanagementsysteem BUTLER XT, inclusief aanwezigheidssensoren zodat aanzienlijke energiebesparingen gegarandeerd zijn.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Dienst Gebouwen Stad Feldkirch, Feldkirch (AT) |
Architect: | Hascher Jehle Architektur, Berlijn (DE) in samenwerking met Mitiska Wäger Architekten, Bludenz (AT) |
Lichtstudie: | Belzner Holmes / Light Design Engineering, Stuttgart (DE), Eschen (LI) |
Transparante gevels en een glazen koepel in de foyer zorgen ervoor dat het daglicht tot in de grote zaal van het gebouw naar binnen dringt. Deze architectonische basisidee van transparantie is ook terug te vinden in de lichtinrichting, die door het in architectuur- en podiumverlichting gespecialiseerde ontwerpbureau BELZNER HOLMES / LIGHT DESIGN ENGINEERING (LDE) ontworpen en samen met Zumtobel technisch gerealiseerd werd. Om aan de hoge eisen van het multifunctionele gebouw te kunnen beantwoorden, ontwikkelde LDE een lichtoplossing die aan de verschillende toepassingsmogelijkheden kan worden aangepast. Zo kan, naargelang van de aard van het evenement – van seminarie tot concert, van een geconcentreerde werksfeer tot stijlvolle recepties – de gewenste stemming gecreëerd worden.
Na een lange periode van testen en uitproberen viel de keuze op een lichtoplossing op maat van Zumtobel. De basisidee hierachter is om een flikkervrije dimbaarheid van de LED-armaturen tot 0 procent mogelijk te maken en op die manier TV-uitzendingen vanuit het Monforthaus in (HD-)kwaliteit te verzekeren. LDE ontwierp in samenwerking met zijn bureaus in Stuttgart en Liechtenstein en met Zumtobel een projectspecifieke oplossing voor de vele verschillende eisen van dit project. Als basis voor deze nieuwe ontwikkeling werd de modulaire LED-downlightserie PANOS infinity gebruikt.
De projectspecifieke oplossing MFH-PANOS introduceert met de traploze dimbaarheid van 100 tot 0 procent een wereldwijd unieke innovatie in de wereld van architectuurarmaturen. In vergelijking met de huidige standaardproducten neemt MFH-PANOS de laatste horde van 10 tot 0 procent met een zachte, flikkervrije overgang. Om de lichtstemming aan het specifieke evenement te kunnen aanpassen, maakt MFH-PANOS een variabele instelling van de kleurtemperatuur van warm tot koud wit mogelijk. Daarbij kan de verhouding tussen koud en warm wit licht naargelang van de gestelde eisen via aparte DMX- of DALI-kanalen individueel gestuurd worden. Naargelang van de vereiste reactiesnelheid zijn de ingebouwde downlights van 28, 30 of 40 Watt uitgerust met een DALI- resp. DMX-sturing die een gerichte aansturing van elke individuele armatuur mogelijk maken.
In totaal werden meer dan 2.500 armaturen van Zumtobel in het Monforthaus ingebouwd, waarvan 750 projectspecifieke MFH-PANOS armaturen in verschillende versies. Daarbij had Zumtobel niet alleen de taak om een nieuwe projectspecifieke oplossing te ontwikkelen. De intensieve samenwerking met alle betrokkenen werd ook gekenmerkt door een constante projectbegeleiding en de individuele aanpassing aan de vereiste omvang. In totaal werden in het hele Monforthaus 18 armatuurtypes van Zumtobel geïnstalleerd, waaronder LIGHT FIELDS evolution in het trappenhuis, ONDARIA in het café en CRAFT als werklicht voor de podiumverlichting.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Landschaftsverband Westfalen-Lippe, Münster (DE) |
Architect: | Staab Architekten GmbH, Berlijn (DE) |
Lichtstudie: | Licht Kunst Licht AG, Bonn/Berlijn (DE) |
Elektro-installatie: | Pape & Böhm GmbH & Co. KG Elektrotechnik, Münster (DE) |
Foto’s: | Marcus Ebener |
Filigraan en veelzijdig lichtsysteemSUPERSYSTEM overtuigt
Flexibiliteit en aanpassingsvermogen zijn voor wisselende exposities en de opstelling van sculpturen en objecten in de ruimte van wezenlijk belang. Bovendien speelde ook de integreerbaarheid van de lichtoplossing in de bestaande structuren een grote rol omdat de historische ruimte zo minimaal mogelijk door een extra architectonisch element mocht worden onderbroken.
Na grondig onderzoek en in nauw overleg met de dienst monumentenzorg kozen de lichtontwerpers van Licht Kunst Licht AG uit Bonn voor het filigrane lichtsysteem SUPERSYSTEM van Zumtobel. Dit overtuigde niet alleen door zijn gereduceerde vorm maar ook door zijn veelzijdige toepassingsmogelijkheden. Het zorgt enerzijds voor een gelijkmatige indirecte verlichting van de gewelven. Anderzijds creëert het een diffuse basisverlichting van de ruimte waarbij alleen de gewelven en niet de gordelbogen in licht worden ondergedompeld.
Bovendien kan met behulp van vast geïnstalleerde LED Mini-lichtkoppen een directe verlichting worden bijgeschakeld. De regelbare lichtkoppen laten toe om door het eenvoudig vervangen van de optieken de uitstralingshoeken aan de specifieke expositie aan te passen. Dankzij de maximale compatibiliteit van SUPERSYSTEM kunnen indien nodig in de onderaan geïntegreerde stroomrailsegmenten ook spots uit het arsenaal van het museum geïntegreerd worden om kunstobjecten aan de wand of in de ruimte extra te accentueren. De DALI-lichtsturing maakt het voor de medewerkers van het museum heel eenvoudig om via een draagbaar touchpanel niet alleen het indirecte licht onafhankelijk van het directe licht te regelen maar ook om elke groep van Mini-LED-lichtkoppen individueel in te stellen.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Domkapittel Aken, Dombouwmeester Helmut Maintz, Aken (DE) |
Lichtstudie: | Plan Ing. Ralf Wolters, Aken (DE) |
Elektro-installatie: | Elektro Mücher, Alsdorf (DE) |
De projectleiding voor de herziening van het lichtconcept werd onder leiding van Ralf Wolters toevertrouwd aan het studiebureau Plan Ing in Aken, een partner van Zumtobel binnen het Lighting Competence Program. De eisen waren complex: eerst en vooral moest het lichtconcept de bedrijfskosten aanzienlijk reduceren. Verder waren aan de beloofde subsidies ook bijzondere eisen op het vlak van economisch rendement en de naleving van bepaalde afschrijvingstijden gekoppeld. Tegelijk moest het concept rekening houden met de meest recente inzichten op het vlak van conservering. Dit hield in dat het daglicht volledig uit de schatkamer van de Dom van Aken moest worden buitengesloten en de basisverlichting tot een minimum moest worden beperkt. Ook moesten de verbouwingswerken in twee maanden tijd en bij een doorlopende exploitatie worden uitgevoerd, wat een grote mate van flexibiliteit vergde om de hinder voor de bezoekers zo beperkt mogelijk te houden.
Zeer hoge eisen op het vlak van veilige verlichting
Om de uiterst gevoelige expositiestukken te beschermen, liet Dombouwmeester Helmut Maintz de voor de verlichting van de expositiestukken in aanmerking komende armaturen van Zumtobel uitgebreid onderzoeken door experts van Photometrik GmbH Darmstadt om de invloed van de lichtinwerking op elk object te kunnen beoordelen. Centraal stond daarbij een LED-lichtoplossing die een effectieve en tegelijk beschermende accentverlichting bij een minimale UV-/IR-straling garandeert.
Voor de verlichting van de expositiestukken werd het lichtvezelnetwerk, dat reeds voor de herziening van het lichtconcept de historische objecten verlichtte, behouden. De gebruikte laagspanningsgeneratoren werden echter vervangen door dimbare LED-lichtgeneratoren. Het licht dat door deze nieuwe, speciaal voor musea, exposities en kunstgalerieën ontwikkelde LED-generatoren wordt gegenereerd, is dubbel zo helder als de tot nog toe gebruikte halogeenoplossing.
Om de waardevolle kunstschatten veilig te accentueren, installeerde Zumtobel ARCOS LED contourenspots en ARCOS LED xpert spots, samen met 200 compacte miniatuurspots uit de SUPERSYSTEM reeks. Voor de basis- en ruimteverlichting, die tot een minimum moest worden beperkt, werden 50 LED-downlights uit de PANOS infinity serie ingebouwd. Verder werd de hele schatkamer van de Dom uitgerust met aanwezigheidsmelders om de kunstobjecten slechts gedurende korte tijd aan het kunstlicht bloot te stellen; in niet bezochte ruimtes gaat het licht automatisch uit.
Enorme besparingen
Elke armatuur kan via een tablet-PC aangestuurd en naargelang de eisen gedimd worden. De besparingen die de schatkamer van de Dom dankzij de geïnstalleerde LED-lichtoplossing van Zumtobel realiseert, zijn enorm. De innovatieve LED-techniek leidt tot een reductie van het energieverbruik van ca. 70.000 kWh per jaar. Omdat de nieuwe LED-verlichting beduidend minder warmte afgeeft, zullen ook bij de klimaatregeling, die in de schatkamer de temperatuur op een constante 18°C en de vochtigheidsgraad op 55% houdt, aanzienlijke energiebesparingen kunnen worden opgetekend. In totaal kan men uitgaan van een besparing van minstens 22.000 euro per jaar.
"We zijn enorm dankbaar voor de erg goede samenwerking met alle betrokken firma's. Door de naleving van de eisen op het vlak van conservering en energie-efficiëntie kunnen we hier in de schatkamer van de Dom van Aken verleden en toekomst in hun mooiste vorm samenbrengen en de schatten van de Dom voor het nageslacht bewaren", aldus een tevreden Dombouwmeester Maintz.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | staatsbedrijf Sächsisches Immobilien- und Baumanagement (SIB), Dresden (DE) |
Architect: | TENTOONSTELLING: Holzer Kobler Architekturen GmbH, Zürich (CH); HOOGBOUW: Büro Lungwitz, Dresden (DE) |
Lichtstudie: | Lichtvision Design & Engineering GmbH, Berlijn (DE) |
Elektrostudie: | Elektro Ing-Plan GmbH, Dresden (DE) |
Elektro-installatie: | Elektro Dresden West, Dresden (DE) |
Grote tentoonstellingsobjecten worden vrijstaand gepresenteerd terwijl vooral kleine en uiterst gevoelige objecten door pronkkasten beschermd zijn. De lichtoplossing neemt tegen deze achtergrond een belangrijke rol voor haar rekening: ze begeleidt de bezoeker door de galerijen en paviljoenen, vergemakkelijkt de oriëntatie en zorgt er met een doelgerichte en behoedzame enscenering voor dat de objecten op authentieke wijze ervaren worden.
Een belangrijke wijziging in het kader van het nieuwe concept was de unanieme beslissing in het voordeel van een LED-oplossing. De minimalistische LED SUPERSYSTEM spots integreren zich terughoudend en overtuigen met een gering energieverbruik en een uitmuntende lichtkwaliteit. Doordat de nieuwe generatie LED-armaturen beduidend minder warmte uitstralen en hun licht nagenoeg vrij van IR- en UV-stralen is, wordt er aan de hoogst mogelijke conserverende aspecten voldaan. Een uitstekende kleurweergave van meer dan Ra 90 maakt het mogelijk dat de tentoonstellingsobjecten met betrekking tot hun uiteenlopende materialisering en kleurigheid op natuurlijke wijze ervaren worden.
Afhankelijk van de taak van de verlichting werd SUPERSYSTEM in alle tentoonstellingsruimten en openbaar toegankelijke zones als plafondinbouw-, aanbouw- of pendelarmatuur gebruikt. Een bijkomend karakteristiek element van de nieuwe lichtoplossing is het samenspel van dag- en kunstlicht. Dankzij de geïntegreerde DALI-eenheid is SUPERSYSTEM compatibel met diverse lichtmanagementsystemen. Zodoende kunnen de spots in zinvol geregelde groepen op de betreffende lichtsituatie afgestemd worden en tevens op de lichtsterkte die voor de afzonderlijke opstelling van de objecten ideaal is.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Eugenio Lopez, Mexico City (MX) |
Architect: | David Chipperfield Architects, Londen (UK) |
Lichtstudie: | Arup, Londen (UK) |
UITVOERINGSPLANNING: | TAAU –Taller Abierto de Arquitectura y Urbanismo, Mexico City (MX) |
Voor de gevel en het puntige dak maakten Chipperfield en zijn team gebruik van travertijn uit Xalapa (Veracruz). De kalksteen verwijst naar traditionele Mexicaanse handwerktechnieken en versterkt de markante geometrie van het gebouw die in de dialoog met de omgeving zeer goed tot uiting komt. In de onmiddellijke nabijheid bevinden zich enerzijds het Privémuseum van Carlos Slim – een gebogen metalen bouwwerk – en het Cervantes Theater, waarvan de structuur in de ondergrond verwerkt is. Anderzijds wordt het perceel van het Jumex Museum door een weg voor doorgaand verkeer en een weg voor goederentreinen begrensd.
Een gedurfde onderneming om hier een plaats voor kunst en contemplatie te creëren. Maar net daarom, zo lijkt, functioneert David Chipperfield’s elementair ruimtelijk concept wonderwel op de wigvormige plattegrond. De royale galerijruimte op de dakverdieping blijft aan de zijkanten gesloten. Behendig concentreert Chipperfield de lichtinval via openingen in de vier steile kantelen, terwijl op de tentoonstellingsverdiepingen weinig ruimtelijk hoge raamopeningen daglicht naar binnen laten komen.
Het verlichtingsconcept volgt David Chipperfield’s gevoel voor de precieze mix van natuurlijk en kunstmatig licht. Op bepaalde punten leidt hij de blik van de bezoeker naar buiten, maar de lichtbronnen zijn daarentegen op alle verdiepingen weloverwogen op de tentoonstellingsruimten geconcentreerd. Met betrekking tot de planning en realisatie van een ideaal lichtdesign vormde het flexibele ruimtelijke concept van het museum een bijzondere uitdaging. In nauwe samenwerking met planningteams van Arup en Zumtobel werkte het kantoor Chipperfield concrete verlichtingsscenario’s voor de meest uiteenlopende tentoonstellingssituaties uit. Met het doel een systeem te configureren dat in overeenstemming met de sobere signatuur van het gebouw efficiënt en gemakkelijk te bedienen is.
Zodoende ligt het accent op de benedenverdieping en op de eerste verdieping op een variabele globale verlichting. Ontworpen om te bespelen met evenementen, conferenties en workshops worden deze twee verdiepingen door speciale, in het plafond ingebouwde ARCOS armaturen verlicht. Ze maken enerzijds een terughoudende, homogene installatie en anderzijds een specifieke verlichting van afzonderlijke zones mogelijk. Indien daar bovenop tijdelijk tentoonstellings- of driedimensionale objecten zoals beeldhouwwerken verlicht dienen te worden, kunnen LED downlights door de ARCOS armaturen vervangen worden.
De twee bovenste verdiepingen zijn elk in de volledige omvang als tentoonstellingsruimte ingericht en bijgevolg met lichttechniek uitgerust. Met vijf meter plafondhoogte kan de tweede verdieping door tussenwanden onderverdeeld worden. Daglicht geraakt door een naar het noorden gericht venster met toegang tot het terras in de ruimte, textielgordijnen beschermen al naar behoefte tegen verblinding en maken toch het uitzicht op buiten mogelijk. De verdieping wordt extra verlicht door middel van een in het plafond ingebouwd railsysteem dat aan iedere tentoonstellingssituatie aangepast kan worden. Spots kunnen afgestemd en geregeld worden en maken zowel een basis- als een accentverlichting mogelijk. Hier wordt ARCOS met een speciaal voor dit project ontwikkelde technische uitrusting gebruikt: de spot met minimale bouwgrootte heeft David Chipperfield in 2008 voor Zumtobel ontworpen en in 2013 herzien. Om een zowel decoratief als technisch innovatief armatuur voor maximale conserverende eisen te ontwikkelen, haalde de architect zijn uitgebreide ervaring het museumgebouw binnen. De beproeving in de ruimte vond hij daarbij zeer belangrijk. Bovendien steeds centraal: het standpunt van de gebruiker dat Chipperfield zelf innam.
Met het Jumex project toverden Zumtobel en David Chipperfield het coöperatieve designproces voor enkele individuele oplossingen weer tevoorschijn: voor de beide tentoonstellingsverdiepingen ontwierp het armatuurontwikkelingsteam voor ARCOS een verlengde arm, afzonderlijke fittings en LED versies met een excellente kleurweergave (Ra 90) en 4.000 K kleurtemperatuur. Deze worden ook op de 3e bovenverdieping voor de accentverlichting gebruikt. Een lichtbandsysteem zorgt voor de gelijkmatige verlichting van de verdieping – want de complexe geometrie van het dak vereist een gedetailleerd uitgewerkt scenario voor het samenspel van natuurlijk en kunstmatig licht. Door bovenlichten in de op zaagtanden gelijkende kantelen valt er daglicht op de verdieping. Door middel van een meerlagig systeem van mat glas en halftransparant acryl wordt het gespreid en via matwitte jaloezieën tot in de ruimte geleid. ’s Nachts en bij een geringere lichtintensiteit vrijwaren het in de bovenlichten aangebrachte lichtbandsysteem ZX2 en de geconfigureerde ARCOS spots met speciale lenzen en filters de best mogelijke lichtkwaliteit in de zin van een homogene verlichting van de tentoonstellingsobjecten.
Ook hier kan de ruimtelijke dramaturgie van de in totaal 860 vierkante meter flexibel gewijzigd en onderverdeeld worden, zonder dat de grootsheid verloren gaat. Voor een bijkomende, geaccentueerde verlichting van individuele objecten in de ruimte zijn er extra lichtbalken ingepast. De betreffende regeling van de armaturen in de galerij- en kantoorruimten gebeurt via het lichtmanagementsysteem LUXMATE BASIC.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Veneranda Fabbrica del Duomo, Milano (IT) |
Architect: | CanaliAssociatisrl, Parma (IT) |
Lichtstudie: | CanaliAssociatisrl, Parma (IT) |
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Kunsthistorisches Museum Wien, Wenen (AT) |
Architect: | HG Merz, Stuttgart, Berlijn (DE) |
Lichtstudie: | Die Lichtplaner, Limburg (DE); Symetrys, Lustenau (AT) |
Elektro-installatie: | IB Süd, Wenen (AT) |
“We wilden deze unieke collectie letterlijk in het juiste licht plaatsen.” Dr. Sabine Haag, Algemeen Directrice Kunsthistorisch Museum Wenen |
Alleen al het Kunsthistorisch Museum zelf is een begaanbaar totaalkunstwerk. Hier bovenop komen nog eens de uniciteit en veelzijdigheid van de collectie die het succes van en de fascinatie voor de Kunstkammer verklaren. In het licht van de nieuwe opstelling situeerde de uitdaging zich vooral in het creëren van een hedendaagse enscenering die echter niet zichzelf op de voorgrond zou plaatsen maar zich in dienst zou stellen van de objecten.
Zo is een collectie die al elf jaar lang niet voor het publiek toegankelijk was, vandaag in al haar moderniteit, veellagigheid en absolute kwaliteit beleefbaar. Door de intelligente integratie van het daglicht ontstaat bovendien een zachte modulatie zodat de collectie zich in de zomer anders presenteert dan in de winter en bezoekers in het ochtendlicht een andere ervaring voorgeschoteld krijgen dan ’s avonds.
“Wat de objecten uit de 16de eeuw reeds tonen, wordt voortgezet in de Starbrick lusters.”
Een absolute voorwaarde voor de installatie van de lusters was hun functionaliteit en hiervoor werd de Starbrick samen met Olafur Eliasson voor de specifieke ruimtes aangepast. Natuurlijk waren Dr. Haag en haar team zich ervan bewust dat de integratie van een hedendaags element in een historisch totaalkunstwerk polariserend zou kunnen werken. Maar uiteindelijk weerspiegelt de Starbrick veel van wat zich al op het niveau van de expositiestukken heeft ontwikkeld. Net zoals de objecten uit de 16de eeuw vertegenwoordigt hij de samenvloeiing van state-of-the-art technologie, kunst, absolute perfectie en een aangename esthetiek, niet in het minst is bijvoorbeeld ook de kristallijne vorm ook in veel van de objecten terug te vinden. En zo ontstaat op een hoogte van zes meter een tweede niveau met kunstwerken die anders dan de expositiestukken een daadwerkelijke functie op zich nemen.
“Voor ons was het duidelijk dat we voor de beste collectie ter wereld ook alleen maar met de beste partners wilden samenwerken.”
Uiteraard was de duurzame bescherming van de objecten een topprioriteit. De keuze voor een veilige en authentieke LED-verlichting lag dan ook voor de hand. Naast de ambitie om samen iets innovatiefs en toekomstgerichts te creëren dat in tegenstelling tot een tijdelijke expositie gedurende decennia zijn relevantie moest behouden, waren het vooral het vertrouwen in de competentie van de partners en hun geloof in het leveren van compromisloze kwaliteit die de samenwerking in dit project hebben getypeerd.
“Deze collectie is ongetwijfeld een van de belangrijkste die ik in mijn professionele leven zal tentoonstellen.” HG Merz, HG Merz, architect en museuminrichter |
“In de geschiedenis van de kunst werden al vaak vragen gesteld naar het waarom van wetmatigheden en het maken van de werkelijkheid, daarom past de Starbrick ook heel goed in de Kunstkammer.” Olafur Eliasson |
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | EYE Film Instituut Nederland, Amsterdam (NL) |
Architect: | Delugan Meissl Associated Architecs, Wenen (AT) |
Lichtstudie: | Arena: Die Lichtplaner, Limburg (DE) in samenwerking met Symetrys, Lustenau (AT) |
Een andere bijzonderheid van het gebouw is de 1.050 m² grote Arena die de bezoeker vlak na het binnenstappen van het futuristische gebouw verwelkomt. Overwegend in hout bekleed, met een parketvloer in hoogwaardig eikenhout en een directe blik op de rivier en de stad, straalt de foyer een open, vriendelijke en warme atmosfeer uit. Deze ambiance heet de gasten echt welkom en nodigt in het café, het restaurant en de bar uit tot verpozen, om alles rustig in zich op te nemen. Al snel raken dan de talrijke zitkussens op de terrasvormig aangelegde trappen, van waaruit men een prachtig uitzicht op Amsterdam heeft, gevuld. “Het ruimtelijke hart van het gebouw, de “Arena”, nodigt bezoekers van het museum uit om er even halt te houden. De ruimte vertoont een unieke geometrie die de sociale interactie in hoge mate bevordert”, aldus Roman Delugan. Ook de STARBRICK lichtinstallatie levert hiervoor een belangrijke bijdrage. STARBRICK is een van de Zumtobel Masterpieces – een serie exclusieve lichtkunstwerken die de fabrikant van verlichtingsarmaturen samen met gerenommeerde partners uit de hele wereld ontwerpt. De kunstenaar Olafur Eliasson heeft de veelzijdig inzetbare lichtmodule samen met Zumtobel ontworpen. “De STARBRICK is een ruimtecreërende lichtmodule en tijdens de gezamenlijke ontwikkeling met Zumtobel zijn we erin geslaagd om hem geschikt te maken voor het gebruik in het dagelijkse leven. Het doet me veel plezier hem in een openbaar gebouw geïnstalleerd te zien. Omdat achter het geometrische design een uitbreidbaar systeem schuilgaat, kunnen de STARBRICKs naar alle richtingen toe uitdeinen. In de foyer van het nieuwe EYE Museum presenteren de modules zich als een soort van lichtgevende wolken die de sfeer van een bioscoop oproepen – stars voor de stars”, verklaart de kunstenaar zelf, Olafur Eliasson.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Staatsbetrieb Sächs. Immobilien- und Baumanagement, Dresden (DE) |
Architect: | Studio Daniel Libeskind AG, Zürich (CH) |
Lichtstudie: | DELUX AG, Zürich (CH) |
Elektrostudie: | IPRO Dresden, Dresden (DE); INNIUS GTD, Dresden (DE) |
Elektro-installatie: | Elektro Dresden West, Dresden (DE); FAE Elektrotechnik GmbH & Co, KG, Heidenau (DE) |
Door een optimale integratie van de uiterst moderne LED-armaturen RESCLITE in het TECTON railsysteem blijft de veiligheidsverlichting in de dagdagelijkse museumwerking onzichtbaar. In geval van nood zorgen de efficiënte leds met een zichtbaarheidsafstand van 16 meter voor een veilige geleide.
Voor de verlichting van de vitrinekasten werden speciale vezellichtaansluitingen met diverse uitstralingskarakteristieken en UV/IR-sperfilters gebruikt. Conform de eisen van de gebruiker werd als lichtbron een Starflex lichtgenerator met een QR-CB halogeenlamp van 100W en met een dichroïtische glasreflector voor een optimale lichtinkoppeling ingebouwd. Speciale tafelvitrines zijn verlicht met de Zumtobel lichtbalk LINARIA. Vlak in de achterwanden geïnstalleerd, verstoort deze smalle lichtlijn nergens het zicht en verlicht ze de vitrineruimte op een aangename, gelijkmatige wijze.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt am Main (DE) |
Architect: | schneider+schumacher, Frankfurt am Main (DE) |
Lichtstudie: | Licht Kunst Licht AG, Bonn/Berlin (DE) |
Elektrostudie: | Delta-Tech, Weiterstadt (DE) |
Elektro-installatie: | Imtech, Rüsselsheim (DE) |
De Städel nieuwbouw met een expositieoppervlakte van ongeveer 3.000 m² werd gerealiseerd onder de tuin van het bestaande gebouw. Een elegant, licht overkomend plafond overspant de tot 8,20 meter hoge zaal. Alhoewel deze ondergronds werd aangelegd, is de nieuwbouw ook van op de begane grond zichtbaar. Want de licht opgehoogde, bewandelbare tuin van het museum is nu overtrokken met een indrukwekkend patroon van cirkelronde lichtkoepels die voor de verlichting van de nieuwe museumruimtes zorgen.
De 195 lichtkoepels met diameters van 1,5 tot 2,5 m doorbreken het vrij overspannen en lichtjes naar boven golvende plafond van de ondergrondse zaal. Ze brengen het daglicht tot in de expositieruimte en doen tegelijk dienst als kunstlichtbron met een uit LED-elementen opgebouwde ring uitgerust met warm witte (2700 K) en koud witte (5000 K) LED’s – een projectspecifieke oplossing van Zumtobel die in samenwerking met de lichtingenieurs van het bureau Licht Kunst Licht en de architecten van schneider+schumacher werd ontwikkeld. Bij een bewolkte lucht en in de avond- en nachtelijke uren verzekeren deze LED’s een gelijkmatige verlichting van de schilderijen en tentoongestelde stukken.
Door de op maat gesneden lichtoplossing van Zumtobel kunnen nu uiterst gevoelige expositiestukken zoals bijvoorbeeld werken op papier vlak naast een kabinet met verlichting voor sculpturen worden getoond. De verlichtingssterktes kunnen voor elke lichtkoepel individueel aan de specifieke behoeften worden aangepast. Om bepaalde objecten naar voor te halen of wandvlakken mee in de verlichting te integreren, kunnen waar nodig afzonderlijk vervaardigde Arcos LED projectiespots met verschillende optieken in steekbussen aan de lichtkoepels worden geïnstalleerd.
Om een zinvol gebruik van het daglicht te garanderen, beslisten de bouwheren om het Zumtobel lichtsturingsprogramma Luxmate Professional te gebruiken. Het lichtmanagement stuurt de inschakeling van het kunstlicht vanuit de lichtkoepels in functie van het beschikbare daglicht en volgens de noden van resp. de maximale lichtwaarden voor de tentoongestelde stukken.
Zumtobel. Het licht.
"Om alles tot een goed einde te kunnen brengen, was een vrije, kritische en bijwijlen ook gepassioneerde communicatie tussen fabrikant en ontwerper noodzakelijk. Het voortreffelijke resultaat geeft aan hoe goed dit heeft gewerkt." Andreas Schulz, Zaakvoerder, Licht Kunst Licht |
||
“Zoals we het gebouw hebben ontworpen, blijven alle voordelen die het Städel ensemble voordien al had, behouden. Bovendien zijn de nieuwe ruimtes door de welvingen in de grasmat en de lichtkoepels op een spectaculaire wijze in het straatbeeld zichtbaar. Technisch gezien dragen de klimaatregelingtechniek en vooral ook het licht met de LED-techniek en het grote aandeel van het daglicht bij tot de duurzaamheid.” |
||
“Het was onze taak om met een globale lichtoplossing de complexe eisen aan onder andere de lichtkwaliteit, de kleurweergave en de verlichting, rekening houdend met de conserveringsaspecten, in te vullen. Onze expertise om oplossingen op maat te ontwikkelen en de goede samenwerking met de lichtingenieurs en architecten stelden ons in staat om deze bijzondere LED-lichtoplossing te ontwikkelen. Door de combinatie van een intelligente sturing met state-of-the-art LED-technologie konden we een absoluut uniek en flexibel verlichtingsconcept uitwerken dat op elk moment het best mogelijke licht voor onbeperkt kunstgenot ter beschikking stelt." Reinhardt Wurzer, Hoofd International Projects, Zumtobel Lighting |
||
Bouwheer: | Strabag, Lukas Lang GmbH, Wenen (AT) |
Architect: | Delugan Meissl Associated Architects, Wenen (AT) |
Voor een dergelijk sieraad met een gebruiksoppervlak van 7.000 vierkante meter en meer dan 862 zitplaatsen is een holistisch, innovatief lichtconcept vereist dat zich in de buitengewone vorm van het gebouw integreert – zoals bijvoorbeeld de markante accentuering van de wigvormige nissen aan de zijwanden van de grote zaal. Circa 400 LED-spots produceren een feestelijke sfeer binnenin het Festspielhaus. Voor de wandverlichting en de briljante accentuering van de kunstwerken in de foyer zorgt de LED-spot IYON die tijdens een vroegere samenwerking door Delugan Meissl en Zumtobel samen werd ontwikkeld.
Zumtobel. Het Licht.
Bouwheer: | Comune di Milano, Milaan (IT) |
Architect: | Italo Rota, Fabio Fornasari, Milaan (IT) |
Lichtstudie: | Allessandro Perdetti, Milaan (IT) |
Elektro-installatie: | Cooperativa Cellini Impianti Tecnologici, Prato (IT) |
Foto’s: | Jürgen Eheim |
Wedstrijd- en uitvoeringsontwerp: : | Gruppo Rota: Italo Rota, Fabio Fornasari, Emmanuele Auxilia, Paolo Montanari |
Alhoewel van buiten nauwelijks veranderd – alleen de dichtgemetselde rondboogramen op de tussenverdieping werden voorzien van glasruiten – werkt het torenachtige bouwwerk nu als een transparante behuizing dat langs achteren verlicht lijkt en inzichten in zijn nieuwe interieur toestaat. Achter de grote glasruiten straalt de lichtinstallatie „Struttura al neon“ van Lucio Fontanas tot op het Domplein.
Voor deze nieuwe openheid werd het gebouw voor een groot deel gestript. Nu worden de bezoekers via een spiraalvormig opgaand platform naar de verschillende expositieruimtes geleid. De glasfaçade die het platform omhult, geeft in- en uitzichten vrij die als een filmsequentie bij elke stap veranderen. Puntvormige armaturen volgen de golvende vlakken op twee niveaus: in het plafond geïntegreerde downlights tekenen de weg na en verlichten het platformoppervlak, kleine LED-spots aan de leuning stralen groenblauw licht naar binnen toe.
Licht als inrichtingsmiddel speelt ook aan de interfaces tussen de verschillende museumzones een belangrijke rol. Zo markeren “lichtportalen “ de ingangen naar de expositiezalen. Tweedimensionale lichtmodules fungeren hierbij als deurkaders en accentueren de overgangen naar de introverte galerieruimtes. Hier zorgt het modulaire lichtplafond CIELOS voor een gelijkmatige, diffuse basisverlichting die de kunstwerken op de eerste plaats stelt. De CIELOS modules zijn in functie van de plattegrond van de ruimtes ofwel als lineaire lichtlijnen ofwel in een vierkant opgesteld en worden geregeld via het centrale LUXMATE lichtsturingssysteem. In tegenstelling tot het tweedimensionale plafondlicht van de galerieën worden de doorgangszones verlicht met verticale lichtlijnen die vlak in de wanden zijn geïntegreerd.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Technisch Museum, Wenen (AT) |
Lichtstudie: | Pokorny Lichtarchitektur, Wenen (AT) |
Elektro-installatie: | Brüder Gros, Wenen (AT) |
Bouwheer: | Italiaans ministerie voor cultuur, Rome (IT) |
Architect: | Zaha Hadid Architects, Zaha Hadid en Patrik Schumacher, Londen (GB) |
Lichtstudie: | Equation Lighting, Londen (GB) |
Elektrostudie: | Max Fordham and Partners, OK Design Group, Londen (GB) |
Elektro-installatie: | Ciel Spa, Rome (IT) |
Foto’s: | Pietro Savorelli |
Als een sculptuur met een zeer genuanceerd licht- en schaduwspel, zo werkt het gebouw in sierbeton van het Museo nazionale delle arti del XXI secolo – MAXXI. Via insnijdingen en doorzichten tekent het zonlicht heldere patronen, schaduwlijnen trekken over het weidse voorplein, binnen en buiten zijn op subtiele wijze met elkaar verbonden. Als luifels geleiden de overhangende bouwlichamen de bezoeker tot in de gebouwhoge foyer. Hier komen elkaar kruisende trappen en verbindingsbruggetjes naar de vijf museumniveaus samen, een "verticale piazza" ensceneert de bezoekersstromen. Natuurlijk licht stroomt vanuit het glazen dak tot helemaal naar beneden, fijn uitgebalanceerd door een speciaal ontwikkeld lichtplafond waarin indirect stralende fluorescentielampen wanneer nodig extra licht kunnen toevoegen. Dit gecombineerde systeem zorgt voor een homogene basisverlichting. Daarnaast wordt het kunstlicht ook bewust als inrichtingsmiddel gebruikt om de dynamiek van de weggeleiding te benadrukken. Trappen en bruggetjes worden zo dragers van licht. Hun halfdoorschijnend glinsterende onderzijden, uitgerust met fluorescentielampen achter een lichtverstrooiende folie en acrylglas, werken daarbij als lichtkasten.
In de expositiezalen wordt het royale karakter van de inkomhal doorgetrokken. Met rechte, gebogen en hellende wanden, met gangen, opgaande platforms en terrassen ontwikkelt de ruimtelijke structuur zich even verrassend als veellagig. De zalen lopen parallel, kruisen elkaar, vormen cascadeachtige plateaus, meanderen verder in verschillende richtingen om elkaar vervolgens weer op te zoeken. Het natuurlijke licht speelt de hoofdrol in het lichtconcept. Ter aanvulling maken complexe lichtplafonds een natuurgetrouwe waarneming van kleuren en oppervlakken mogelijk. In de smalle kapdragers – met betonelementen beklede stalen liggers – zijn alle technische elementen geïntegreerd: Ze dragen de extern aangebrachte tralieroosters, die als zonwering en voor de lichtverstrooiing dienst doen, de beide glasvlakken en de rolgordijnen voor de verduistering. Voor een gelijkmatige algemene verlichting zorgen de aan beide zijden van de ribdragers over de hele lengte ingebouwde, dimbare fluorescentielampen achter lichtverstrooiend, halfdoorschijnend acrylglas. Zonwering en lichtvermogen worden naargelang van de stand van de zon en de gewenste verlichtingssituatie door het lichtmanagementsysteem LUXMATE Litenet geregeld. Aan het onder de dragers geïntegreerde railsysteem kunnen bijkomende spots voor de accentverlichting maar ook beamers en lichte scheidingswanden worden gemonteerd.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Autonoom Gemeentebedrijf Museum, Leuven (BE) |
Architect: | Stéphane Beel Architecten, Gent (BE) |
Elektrostudie: | RCR studiebureau, Herent (BE) |
Elektro-installatie: | Spie NV, Zaventem (BE) |
Foto’s: | Toon Grobet |
Met een collectie van 46.000 werken van middeleeuwse tot hedendaagse kunst fungeert het Museum M als brug tussen de geschiedenis en het heden. “Eeuwenoud en springlevend”, het motto van de stad Leuven, geldt ook voor het nieuwe museum. Het uitgestrekte complex richt zich met meerdere ingangen naar de oude stad, verenigt verschillende bouwstijlen en tijdperken en toont zich een levendig en veellagig kunstareaal.
Het vroegere academiegebouw en het Vander Kelen-Mertens Paleis – beide huizen zijn in het Museum M geïntegreerd – werden zorgvuldig gerenoveerd volgens de regels van de monumentenzorg en via een brug met een moderne nieuwbouw verbonden. In totaal zijn in dit labyrintachtig museumcomplex 6.500 vierkante meter tentoonstellingsruimte geïntegreerd. Terwijl in de oude gebouwen de bonte pracht van vervlogen tijden wordt uitgespreid in kleinere kabinetten met houten plafonds en wandlambriseringen, toont de nieuwbouw zich nuchter en terughoudend.
In plaats van monotone, geïsoleerde ruimtes richtte de architect een afwisselend en veelzijdig bruikbaar museumparcours in met nu eens grote en hoge, dan weer kleinere en lagere zalen. Het lichtconcept houdt rekening met het karakter van de verschillende zalen en speelt op fijngevoelige wijze in op de concrete ruimtelijke omstandigheden. Zo worden de als monument beschermde kunstkabinetten van de bestaande gebouwen verlicht door filigrane SUPERSYSTEM rails die aan nauwelijks zichtbare staaldraden onder het oude houten plafond lijken te zweven. Naargelang de behoefte zorgen verticale wandfloodlights voor een flexibele en expressieve accentuering van de kunstwerken. Voor de algemene, compacte en flexibel ingerichte verlichting zijn 3-faserails met spots gebruikt. In de duidelijk ruimere White Cube ruimtes van de nieuwbouw worden TECTON rails aangevuld met extra TEMPURA LED spotlights. De kleurtemperatuur hiervan kan volgens de noden van de kunst op elk punt tussen 2.700 en 6.500 Kelvin worden ingesteld. Het LED-licht voorkomt bovendien schade aan de kunstobjecten door warmte- of UV-straling.
Zumtobel. Het licht.
Bouwheer: | Administratie van de deelstaat Beieren voor openbare kastelen, tuinen en meren München (DE) |
Elektro-installatie: | Ambos, Füssen (DE) |
De grootste zorg van de verantwoordelijken is de sterke belasting van historische meubels, textiel en schilderijen door UV- en infraroodstraling. Om de historische uitstraling van de ruimtes niet te verstoren, moest ook zoveel mogelijk van zichtbare lichtbronnen worden afgezien. Een andere vereiste was om de reeds bestaande bevestigingspunten te gebruiken of met klemmiddelen te werken om geen ingrepen in de historische substantie te moeten doen.
Vooral de gereduceerde afmetingen en het UV-vrije licht hebben de verantwoordelijken al zeer snel doen kiezen voor SUPERSYSTEM. Dit LED-lichtsysteem blijft architectonisch discreet en plaatst tegelijk zeer mooie accenten – ook van op grotere afstand. Door verschillende optische opzetstukken te gebruiken, kunnen de LED-spots met slechts 2,5 Watt verschillende lichtverdelingen tot stand brengen. De prachtige kleuren in de koepel van de troonzaal worden met de LED-spot TEMPURA op indrukwekkende wijze verlicht. Met de keuze tussen warm wit licht van 3.000 Kelvin of koel wit licht van 6.500 Kelvin kunnen de details perfect worden geaccentueerd en kunnen de museumverantwoordelijken achteraf nog altijd aanpassingen doorvoeren.
Zumtobel. Het licht.
Architect: | Henning Larsen Architects, Kopenhagen (DK) |
Lichtstudie: | Studio Olafur Eliasson, Berlin (DE) |
Schitterend als een geslepen kristal tekent het nieuwe concerthuis „Harpa” zich af tegen de rotsige kustlij n aan de haven van Reykjavik. De honingraatachtige elementen van de voorgevel worden tot een glinsterende zee van veelkleurige, stralende lichten. De spiegelende effecten op het wateroppervlak versterken de associatie met een natuurlij k fenomeen en doen aan het mysterieuze noorderlicht denken. Samen met de Deens-IJ slandse kunstenaar Olafur Eliasson, die het karakteristieke uiterlij k aan de buitenkant verleende, is Henning Larsen Architects een ontwerp gelukt dat de kosmopolitische hoofdstad van IJ sland een schittterend concert- en conferentiecentrum rij ker maakt. Een blauw licht uit verborgen lichtbronnen dompelt het voorplein in een mystieke sfeer en dringt door de glasvelden heen tot in de ruimtes binnenin. Samen met Olafur Eliasson ontwikkelde Zumtobel een nieuw type armatuur dat zich qua vorm en kleur vrij wel onzichtbaar in de prismastructuur van de voorgevel integreert en de gevel met LEDs verlicht. Achter de kristallij ne buitenkant beleven de bezoekers muziek in een nieuwe dimensie. Met zij n drie rangen gloeit de grote concertzaal in vlammend rood en werd naar een van de mooiste vulkanen op IJ sland „Eldborg” genoemd, wat zoveel als „Vuurburg” betekent.
Zumtobel. Het licht.